Alternatieve geschillenbeslechting

Mediatie en arbitrage zijn de meest gekende vormen van alternatieve geschillenbeslechting. Belangrijk in alternatieve geschillenbeslechting is de autonomie van de partijen. Zij kiezen zelf welke vorm van alternatieve geschillenbeslechting zij zullen toepassen. Bij mediatie of bemiddeling kiezen zij voor een bemiddelaar die hen zal ondersteunen bij het samen zoeken naar oplossingen voor het conflict. Bij arbitrage wordt er gekozen voor een arbiter, die zich uiteindelijk zal uitspreken over het geschil. Het is niet noodzakelijk dat dit op voorhand wordt bepaald. Ook als twee partijen een conflict hebben, kunnen ze nog steeds kiezen om een bemiddeling of een arbitrageprocedure op te starten.

Kiezen voor arbitrage

In deel 6 van het Gerechtelijk werkboek staan de basisregels van arbitrage. Een arbiter moet onpartijdig en onafhankelijk zijn. Op het einde van de arbitrage, wanneer het vonnis wordt afgeleverd, en je daar niet mee akkoord bent, kan je daar enkel mee naar de rechtbank stappen om te laten annuleren. Enkel mocht er iets zeer ernstig gebeurd zijn, kan een rechter de uitspraak annuleren en een  streep trekken door de arbitrale uitspraak. Er moet dan een nieuwe arbitrageprocedure worden opgestart. Beroep als dusdanig is niet mogelijk tegen de uitspraak van de arbiter.

Om een geschil als arbitrage te beslechten kan men kiezen voor een ad hoc arbitrage of voor institutionele arbitrage. In  België is dat Cepani, het Centrum voor Arbitrage en Mediatie.

Bij institutionele arbitrage gaat het instituut de arbitrage faciliteren, en er wordt gewerkt via het reglement. De procedure wordt zo snel en efficiënt mogelijk opgestart en en het instituut waakt erover dat de procedure correct verloopt?

Arbitrage is flexibel

In tegenstelling tot een procedure voor een overheidsrechter dat strikt beschreven staat in het gerechtelijk werkboek, is dat voor arbitrage anders. Een arbitrage wordt helemaal op maat geschreven van de partijen en het geschil. Dus zodra het arbitrage tribunaal is samengesteld, gaan zij samen op zoek over hoe zij die procedure in praktijk gaan voeren. De raadslieden en arbiters gaan samen bespreken hoe  dit zal worden aangepast. Zij zullen samen de termijnen bepalen en ze kunnen heel veel bijkomende afspraken maken aangaande het verloop van de arbitrageprocedure.

Bij arbitrage kan men de taal kiezen. Vaak kiezen de partijen voor Engels als werktaal. Soms kiezen ze ook voor een tweede taal, of komen ze overeen dat bepaalde stukken in hun originele taal kunnen worden toegevoegd zonder dat deze vertaald hoeven te worden. Uiteraard is het belangrijk dat de arbiters de desbetreffende talen machtig zijn; een arbitraal college zal de dossiers immers zeer grondig bestuderen.

Partijen kiezen de arbiters

Als partij ga je zelf bepalen wie je arbiters gaan zijn. Wanneer je en tribunaal hebt van arbiters, meestal drie arbiters, dan zal de eisende partij een arbiter aanduiden, de ander partij eveneens en beide partijen gaan dan de derde arbiter aanduiden die de voorzitter wordt.  In geval van institutionele arbitrage kan het instituut hier een faciliterende rol opnemen en bijvoorbeeld een voorzitter aanduiden. Wanneer er is beslist dat er slechts één arbiter zal zijn, moet je samen met je tegenpartij overeenkomen om die arbiter aan te duiden. Bij institutionele arbitrage neemt het instituut die rol op.

Twee belangrijke spelregels van arbitrage

Ten eerste het getuigenverhoor. Een partij produceert getuigen ter ondersteuning van bepaalde stukken. De getuigen leggen verklaringen af. In veel gevallen verhoort het tribunaal de getuigen ook zelf. Ook kunnen de partijen experten meebrengen naar de zitting om het dossier te ondersteunen

Een tweede punt is het verzamelen van bewijsmateriaal. Een kenmerk van internationale arbitrage is de productie van stukken. In de arbitrage heb je het recht om aan de tegenpartij te vragen om bepaalde stukken voor te leggen. De stukken mogen niet achtergehouden worden, bijvoorbeeld omdat ze bezwarend zouden zijn. De tegenpartij heeft ook het recht om die stukken aan u op te vragen. Indien er stukken zijn die in handen zijn van een derde, en daarover  discussie is,  dan zal het tribunaal daarover een beslissing nemen

Arbitrage is wereldwijd uitvoerbaar

De uitspraak van arbitrage is uitvoerbaar in alle 180 landen die zijn aangesloten bij de New York Convention.  Dit verdrag stelt dat elke jurisdictie een arbitrale uitspraak moet erkennen én uitvoeren

Wat kost arbitrage?

De waarde van het geschil is de belangrijkste factor voor het bepalen van het ereloon. De meeste instituten hebben een kostcalculator op hun website.  Bij het opstarten van een arbitrage is een provisie nodig, met name het toekomstige ereloon van de arbiters, die dat krijgen als ze effectief een uitspraak hebben gedaan

In een arbitrale uitspraak zal elk tribunaal zich uitspreken over de kosten : is er een duidelijke verliezer, dan betaalt die alle kosten, ook die van de tegenpartij.

Mediatie of bemiddeling als alternatieve geschillenbeslechting

Mediatie of bemiddeling is verschillend van arbitrage omdat bij mediatie heb je geen neutrale derde die een bindende beslissing gaat opleggen aan de partijen.

Met mediatie is er een neutrale, onpartijdige en onafhankelijke derde, de mediator of bemiddelaar,  die samen met de partijen op zoek gaat naar een oplossing voor het geschil.

Mediatie of bemiddeling heeft heel wat voordelen als alternatieve geschillenbeslechting :

• de partijen zelf kiezen samen voor de bemiddelaar, daar is de autonomie van partijen volledig analoog aan arbitrage
• mediatie is vrijblijvend. Elke partij kan op elk ogenblik beslissen om uit het bemiddelingsproces te stappen.
• mediatie is vertrouwelijk
• beide partijen betalen samen de kosten, elk voor de helft tenzij zij anders overeenkomen

In het kader van duurzaam contracteren, zien we dat meer en meer partijen in hun contracten een tweetrapsraket inbouwen : in geval van geschil gaan we eerst via mediatie trachten een oplossing te bereiken. Indien de bemiddeling niet tot een resultaat leidt binnen een bepaalde termijn, bijvoorbeeld binnen zes maanden, dan kunnen de partijen kiezen voor arbitrage en/of naar  een overheidsrechter stappen.

Waarom kiezen voor alternatieve geschillenbeslechting?

De belangrijkste boodschappen voor het kiezen van alternatieve geschillenbeslechting zijn :

• ten eerste : de partijautonomie. De partijen kiezen voor bemiddeling en kiezen samen zelf hun bemiddelaar, of ze opteren voor arbitrage en kiezen zelf hun arbiter.
• ten tweede: de vertrouwelijkheid.  De procedures, of het nu mediatie of arbitrage is, voltrekken zich niet in de openbare sfeer. Een belangrijk element voor bescherming van eer en reputatie

Arbitrage leidt tot een uitspraak die uitvoerbaar is, ook internationaal via de New York Convention.

Bemiddeling leidt tot een gezamenlijk uitgewerkte overeenkomst, die door een Erkend Bemiddelaar kan worden gehomologeerd bij de rechtbank, en daardoor ook de daadkracht van een vonnis verkrijgt. Internationaal zijn ook grote stappen gezet, met de ondertekening van de Singapore Convention, recent in augustus 2019 en van toepassing op internationale commerciële schikkingsovereenkomsten. Er zijn inmiddels 53 landen die dit verdrag  hebben ondertekend. Het blijft voorlopig nog even wachten op Europa. Het komt eraan, zo werd ons beloofd.

Voor meer informatie, neem contact op met Hilde Celeste De Jonge, Erkend Bemiddelaar en zaakvoerder van De Ronde Tafel Bemiddelingspraktijk.