Bij een generatiewissel ontstaan heel vaak spanningen bij opvolging in het familiebedrijf. Voor België is een kleine 80% van alle ondernemingen een familiebedrijf. Dan hebben we het over ondernemingen waarvan de meerderheid van het stemrecht in handen is van de oprichter of de eigenaar van de onderneming en diens familie En waarbij minstens één vertegenwoordiger van de familie actief is in het management of het bestuur van de onderneming.
Verschillende posities en belangen
Eigen aan een familiebedrijf is dus dat meerdere personen verschillende posities innemen in het bedrijf. Het gekende ‘driecirkelmodel’ helpt ons te begrijpen dat bij elke positie bepaalde belangen horen. De drie gedeeltelijk overlappende cirkels zijn familie, eigendom of aandeelhouderschap en het bedrijf zelf. Er zijn binnen dit driecirkelmodel respectievelijk 7 posities te onderscheiden. Eén en dezelfde persoon kan zowel behoren tot één cirkel, tot twee cirkels of tot drie cirkels. En vanuit elke positie zijn er specifieke belangen tegenover het familiebedrijf.
Spanningen bij opvolging in het familiebedrijf
Als we het over opvolging hebben, situeert dit het gedeelte tussen familie en bedrijf. Daar bevinden zich de familieleden die actief zijn binnen het bestuur. Als we het over overdracht hebben, kijken we naar het gedeelte tussen familie en eigendom. Hoe meer generaties binnen de familie, hoe groter de complexiteit wordt.
Zowel opvolging als overdracht zijn er diverse elementen van juridische, fiscale en financiële aard evenals uitdagingen op relationeel, emotioneel en psychologisch vlak. En de combinatie van dat alles leidt ertoe dat bij een overdracht of opvolging vaak spanningen en conflicten ontstaan. De impact daarvan mag niet onderschat worden en kan, indien niet goed aangepakt, ernstige schade berokkenen. De bedrijfsresultaten kunnen er onder leiden, evenals de familiale banden die verzuren of verbreken. Een bemiddelaar inschakelen voor conflictoplossing, en liefst nog conflictpreventie, kan hier écht een verschil maken.
Meerwaarde van bemiddeling
De bemiddelaar is een neutrale en onafhankelijke derde persoon die de nodige kwalificaties heeft om de communicatie en onderhandelingen tussen partijen te begeleiden. De bemiddelaar werkt vanuit de werkelijke belangen en ondersteunt de partijen om tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen aanvaardbare uitkomst te komen.
De rol van de bemiddelaar is de partijen te ondersteunen, te faciliteren. Maar de oplossing moet van de partijen zelf komen. Als bemiddelaar mogen we niet zelf met oplossingen komen. Het is een kwestie van de juiste vragen te stellen. De vragen doen nadenken.
Als de betrokken partijen met elkaar rond de tafel willen gaan zitten, zijn ze al halfweg. Dan zijn ze bereid om een oplossing te zoeken en kan de dialoog op gang worden gebracht. Soms ontstaan conflicten gewoon omdat er te weinig gecommuniceerd wordt.
Vertrouwelijkheid van bemiddeling
Als bemiddelaar ben je gebonden aan het beroepsgeheim. Dus wat in de bemiddeling wordt gezegd is in vertrouwen. Het is uiterst belangrijk dat de betrokken familieleden de ruimte krijgen om in alle vertrouwen de zaken op tafel te leggen en bespreekbaar te maken. Het is niet de bedoeling dat de besproken onderwerpen nadien gebruikt worden tegen elkaar.
Soms lijkt het beter, voor sommige partijen, om zich te richten tot de rechtbank. Een doorslaggevende vraag bij die keuze is: hoe belangrijk is de relatie nog in de toekomst. Binnen familiebedrijven spreekt het antwoord op die vraag voor zich. Verder is het ook nuttig te overwegen wat de impact van het conflict is op de levenskwaliteit van andere familieleden, die misschien niet rechtstreeks in het conflict betrokken zijn. En tot welke scenario’s dit kan leiden, mocht het conflict verder ontaarden en familiebanden verbreken. Niet zelden zijn het principekwesties die het conflict voeden. Of blijft men vaststeken in een winnaar-verliezer modus.
Bemiddelen is onderhandelen voor win-win
Bemiddelen is voor een groot stuk onderhandelen, en daarbij zal de bemiddelaar sterk inzetten op ‘de taart groter te maken’. We zoeken naar waarde-creatie. Conflicten zijn opportuniteiten om bepaalde kwesties op een andere manier te bekijken, en dat wakkert creativiteit aan. De bemiddelaar is onderlegd in het aanwenden van de gepaste interventietechnieken die de partijen rond de tafel helpen om tot de nieuwe inzichten te komen. En vandaaruit constructieve oplossingen uit te werken.
De rol van advocaten en experts
Advocaten kunnen zeker hun plaats hebben in bemiddeling. Advocaten behartigen de belangen van één partij. Advies van een advocaat is en blijft belangrijk. Iemand aan je zijde hebben die waar wat je rechten en plichten zijn en die de partij alle informatie geeft, is zeker een meerwaarde. Vaak werken bemiddelaars samen met advocaten, of notarissen, of bedrijfsrevisoren. Deze professionelen kunnen als experten worden ingebracht in de bemiddeling. Ze ondertekenen mee het bemiddelingsprotocol en garanderen daarbij de spelregels inclusief de vertrouwelijkheidsclausule. Essentieel is het gemeenschappelijke agenda: samen een oplossing willen zoeken
Voor meer informatie, neem contact op met Hilde Celeste De Jonge. Zij heeft veel ervaring in het bedrijfsleven, en is Erkend Bemiddelaar in Familiale, Sociale en Handelszaken. Haar bemiddelingspraktijk De Ronde Tafel is in Gent.