Conflicten tussen aandeelhouders

De aandeelhoudersovereenkomst

Een handig instrument om conflicten tussen aandeelhouders te vermijden is de aandeelhoudersovereenkomst. Aandeelhouders maken hierbij afspraken maken over in verband met het houden van aandelen, zaken die niet in de wet of in de statuten. Aandeelhoudersafspraken worden om zeer diverse momenten in het leven van de vennootschap afgesloten: bij oprichting, bij toetreding van nieuwe aandeelhouder(s), of bij de successieregeling van de bedrijfsleider,…

Aandeelhouders maken onder meer afspraken over vertrouwelijkheid en over niet-concurrentie.
Ze spreken duidelijk af wat beschouwd wordt als een schending van de vertrouwelijkheid of waar en wanneer een niet-concurrentiebeding speelt. Een niet-concurrentie beding kan verder lopen nadat de betrokken persoon niet langer aandeelhouder is maar niet tot het einde der tijden. Een niet-concurrentie beding is ook geografisch te beperkt.

Overdracht van aandelen

Een ander veel voorkomend type afspraken heeft betrekking op de overdracht van aandelen. Zo is er de vervreemdbaarheidsclausule die de overdracht verbiedt van aandelen gedurende een bepaalde termijn. Er kunnen ook goedkeuringsbedingen worden afgesproken. De overdracht wordt dan afhankelijk gesteld van de goedkeuring van een derde, een aandeelhouder of zelfs een orgaan zoals de Raad van Bestuur of Algemene Vergadering (in welk geval de desbetreffende regels van het orgaan moeten worden gevolgd). De goedkeuringsclausule mag evenwel niet tot gevolg hebben dat de niet-overdraagbaarheid meer dan 6 maand duurt.

Aangaande volgrecht en volgplicht  staat het aandeelhouders vrij afspraken te maken over de eventuele verkoop van de aandelen van de minderheidspartner. Dat gebeurt gewoonlijk ter bescherming van de minderheidsaandeelhouder, toch zeker wat betreft het volgrecht: de minderheidsaandeelhouder kan in dergelijk geval immers de meerderheidsaandeelhouder verplichten zijn aandelen mee te laten overnemen door een geïnteresseerde koper van de aandelen van de meerderheidspartner.

Er zijn ook de voorkooprechten voor het geval een aandeelhouder uit de onderneming wil stappen. Vaak spreken aandeelhouders af dat deze eerst moeten aangeboden worden aan één of meerdere of alle andere aandeelhouders. De onvervreemdbaarheidsclausule kan onbeperkt in de tijd. Beperkingen in de overdraagbaarheid van aandelen moeten steeds opgenomen worden in het aandelenregister.

Stemafspraken

De machtsverhoudingen binnen de vennootschap kunnen worden bepaald door het kiezen voor aandelen met of zonder stemrechten of aandelen met meerdere stemrechten. Stemafspraken mogen niet strijdig zijn met het vennootschapsbelang.

Sinds de vernieuwde wetgeving in 2019  kunnen aandelen met meervoudig stemrecht, en ook aandelen zonder stemrecht, worden uitgegeven. Stemafspraken komen courant voor. In het kader van een overname bijvoorbeeld bij afsluiting als wordt beloofd de bestuurders te vervangen en kwijting te verlenen. Maar evenzeer in aandeelhoudersovereenkomsten omtrent de benoeming van het aantal bestuurders bijvoorbeeld..

Nog een opvallende aanpassing in de nieuwe wet is de bescherming van de bestuurder. De ad nutum afzetbaarheid is niet langer verplicht en is er zelfs ontslagbescherming mogelijk. Ook hieromtrent kunnen aandeelhouders afspraken maken in de aandeelhoudersovereenkomst.

Met de beperking van de bestuurdersaansprakelijkheid (van € 125.000 tot € 12.000.000 afhankelijk van de grootte en omvang van de vennootschap, behoudens in geval van een gewoonlijke lichte fout, zware fout of bedrieglijk opzet) zijn er mogelijkheden naar vrijwaring van de bestuurders. De aansprakelijkheid van de bestuurders kan immers contractueel niet verder worden beperkt. Men kan dus niet op voorhand afstand doen van zijn eventuele vordering tegen een bestuurder.

Conflicten tussen aandeelhouders

Afspraken omtrent het omgaan en beslechten van conflicten zijn evenzeer van essentieel belang voor duurzame bedrijfsvoering. Ook exit-scenario’s en de verdeling van eventuele winsten zijn belangrijke elementen die reflectie vragen.

In het kader van conflictmanagement maken aandeelhouders afspraken omtrent het vermijden van geschillen en het oplossen ervan, maar evenzeer in mechanismen worden voorzien om patstellingen te vermijden of te doorbreken. Voorbeelden hiervan in het bestuursorgaan zijn : kiezen voor een oneven aantal bestuurders, de doorslaggevende stem voor de voorzitter, afkoelingsperiode (verplichte schorsing om de gemoederen te laten bedaren) of escalatie (als het ware het naar boven trekken van bestuursbevoegdheden naar het niveau van de Algemene Vergadering) bij staking van stemmen,

Op het aandeelhoudersniveau gaat het veelal om gelijklopende principes, en kunnen ook deblokkeringsaandelen worden voorbehouden (zgn. wipaandelen bij een ‘swing man’),…

Uittreding en uitsluiting

Er kan zich ook een conflictsituatie voordoen wanneer een sleutelfiguur de vennootschap verlaat, vrijwillig of gedwongen. In een aandeelhoudersovereenkomst worden daaromtrent gewoonlijk dus ook afspraken gemaakt, onder de vorm van good (bv. vertrek door ziekte of na ontslagtermijn) en bad (bv. ontslag door zware fout) leaver clausules.

Met de nieuwe wet kan de uittreding of uitsluiting statutair ook ten laste van het vennootschapsvermogen worden gelegd. Dat is althans in de BV een mogelijkheid doch enkel als de vennootschap dat financieel kan dragen (art. 5:154 t.e.m. 5:156 WVV). De uitreding moet statutair zijn voorzien. Deze kan in principe (tenzij statutair anders bepaald) enkel de eerste zes maanden  van het boekjaar en in geen geval de eerste 3 jaar na oprichting. Het bestuursorgaan dient verslag uit te brengen aan de algemene vergadering.

Ook de uitsluiting ten laste van het vennootschapsvermogen moet statutair zijn voorzien. Dit kan enkel om een wettige reden of omwille van een andere in de statuten vermelde reden. Het bestuursorgaan deelt het gemotiveerd besluit tot uitsluiting mee aan de betrokken aandeelhouder. Alleen de algemene vergadering is bevoegd om een uitsluiting uit te spreken.

In beide gevallen dient het aandelenregister te worden bijgewerkt. De uittreding of uitsluiting en de daaruit voortvloeiende statutenwijziging voor het einde van elk boekjaar worden vastgesteld bij authentieke akte. Het scheidingsaandeel is dan gelijk aan de gestorte inbreng,. Zonder evenwel het bedrag van de netto-actief waarde van deze aandelen zoals die blijkt uit de laatste goedgekeurde jaarrekening, te overschrijden.

Conflicten oplossen of voorkomen

Aandeelhouders hebben er in ieder geval alle baat bij deze clausules nauwkeurig en beredeneerd te formuleren om zo conflicten tussen aandeelhouderstevoorkomen.

Ontstaan er toch conflicten tussen aandeelhouders?  Of wensen aandeelhouders zich professioneel te laten bijstaan om conflicten tussen aandeelhouders te vermijden. Neem dan contact op met Hilde Celeste De Jonge.

Als Erkend Bemiddelaar en Guberna Certified Director is zij competent om aandeelhouders in deze materie bij te staan.

hilde@de-ronde-tafel.be of 0478 88 66 09